Luật Phá sản 2014 đã tạo hành lang pháp lý trong việc giải quyết hiệu quả việc phá sản của các doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai Luật Phá sản 2014 còn nhiều hạn chế, bất cập, trong đó có vấn đề hòa giải trong giải quyết phá sản. Dự thảo Luật Phá sản 2025 đã có những điều chỉnh liên quan đến vấn đề này.
1. Sự cần thiết bổ sung quy định về thủ tục hòa giải trong quá trình giải quyết phá sản
Điều 37 Luật Phá sản 2014 khuyến khích thương lượng giữa chủ nợ nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản với doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán. Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết các vụ phá sản ở Tòa án cho thấy có nhiều trường hợp không thương lượng được về việc rút đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản nhưng thẩm phán giải quyết phá sản đã tiến hành hòa giải thành công, các bên cũng đã đạt được thỏa thuận nhất định. Một số thỏa thuận như chủ nợ cho doanh nghiệp được phục hồi, hoặc thỏa thuận được về việc giảm nợ, về phương thức thanh toán, yêu cầu tạm ngừng thủ tục phá sản một khoảng thời gian nhất định để thực hiện việc thanh toán; thành viên hoặc cổ đông công ty đề xuất phương án bán vốn góp, cổ phần hoặc tăng vốn đầu tư; nhà đầu tư khác muốn mua vốn góp, cổ phần để trở thành chủ sở hữu, tái đầu tư và trả nợ cho chủ nợ… Những thỏa thuận này không trái pháp luật, không trái đạo đức xã hội, xúc tiến cho việc giải quyết phá sản nhanh chóng, hiệu quả, đạt được mục đích đôi bên. Tuy nhiên, do Luật Phá sản 2014 chưa có quy định về việc hòa giải, hay công nhận sự thỏa thuận của các bên tham gia thủ tục phá sản nên không thể công nhận những thỏa thuận thực chất này. Điều này khiến cho việc thỏa thuận không có giá trị ràng buộc, trong quá trình giải quyết phá sản nếu các bên đổi ý hay không thể thống nhất ý kiến thì làm cho việc giải quyết kéo dài, sự thỏa thuận trước đó dường như không có giá trị.
2. Điểm mới trong Dự thảo Luật Phá sản 2025 liên quan đến thủ tục hòa giải trong giải quyết phá sản
Với sự cấp thiết đó, trong nội dung của Dự thảo Luật Phá sản 2025 (tháng 7/ 2025) cũng đã có những quy định mới về vấn đề hòa giải trong giải quyết phá sản. Các điểm mới được quy định như sau:
Điều 7. Nhiệm vụ, quyền hạn của Thẩm phán trong giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản (Sửa đổi, bổ sung Điều 9 Luật Phá sản 2014)
17. Tiến hành hòa giải tranh chấp liên quan đến tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã theo đề nghị của doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ nợ, người tham gia thủ tục phá sản.
Điều 10. Nhiệm vụ, quyền hạn của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản (Sửa đổi, bổ sung Điều 16 Luật Phá sản 2014)
d) Tiến hành hòa giải theo đề nghị của người tham gia thủ tục phục hồi, phá sản;
Điều 22. Thương lượng, hòa giải (Sửa đổi, bổ sung Điều 37 Luật Phá sản 2014)
1. Khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ nợ, người tham gia thủ tục phục hồi, phá sản thực hiện thương lượng trong quá trình giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản.
2. Khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ nợ, người tham gia thủ tục phục hồi, phá sản thực hiện hòa giải trong quá trình giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản. Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản có trách nhiệm tiến hành hòa giải theo đề nghị của doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ nợ, người tham gia thủ tục phục hồi, phá sản.
3. Thẩm phán có trách nhiệm tiến hành hòa giải tranh chấp liên quan đến tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã trong thủ tục phá sản theo đề nghị của doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ nợ, người tham gia thủ tục phá sản. Nguyên tắc, trình tự, thủ tục tiến hành hòa giải được thực hiện theo hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao.
3. Đánh giá và kiến nghị
Những quy định mới đã góp phần giải quyết những vướng mắc theo Luật Phá sản hiện hành. Thứ nhất, dự thảo Luật Phá sản quy định về hòa giải trong thủ tục phục hồi, phá sản đã tạo nên cơ sở để công nhận những thỏa thuận giữa các bên tham gia thủ tục phá sản, giúp nâng cao hiệu quả trong giải quyết phá sản. Thứ hai, quy định về thủ tục hòa giải dựa trên sự tự nguyện, không mang tính bắt buộc là phù hợp. Bởi lẽ, việc hòa giải là sự thương lượng giữa chủ nợ và con nợ về việc giải quyết các khoản nợ đảm bảo quyền lợi của hai bên. Xuất phát từ tính chất này, hoạt động hòa giải nên thiết kế theo hướng tự nguyện, xuất phát từ hai phía. Dự thảo xây dựng thủ tục hòa giải theo hướng khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ nợ, người tham gia thủ tục phục hồi, phá sản hòa giải trong quá trình giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản. Khi này, thẩm phán, quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản có trách nhiệm tiến hành hòa giải theo đề nghị.
Tuy nhiên, những quy định mới của Dự thảo vẫn còn một số những vướng mắc tiềm ẩn liên quan đến rủi ro về việc một bên lạm dụng thủ tục hòa giải để kéo dài quá trình giải quyết. Ngoài ra, Dự thảo chỉ dừng ở mức quy định trách nhiệm của quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản là phải tiến hành hòa giải theo đề nghị. Chưa có quy định rõ ràng về vai trò của quản tài viên trong trường hợp này và quy trình cụ thể tiến hành hòa giải.
Từ khoá:
